Niedawny wybuch afery PRISM udowodnił coś, przed czym od lat ostrzegała Fundacja Wolnego Oprogramowania. Dzisiejsze komputery osobiste, konsole, telewizory, smartfony, tablety i inne urządzenia wyposażone w zamknięte oprogramowanie to narzędzia inwigilacji i kontroli, o których Stalin mógłby zamarzyć. Poniżej zamieszczam tłumaczenie wykładu dra Richarda Stallmana z 2009 roku. Mam nadzieję, że lektura skłoni czytelników do refleksji nad rolą i znaczeniem wolnego oprogramowania w dzisiejszym świecie, a także nad etycznym aspektem stosowania oprogramowania przez społeczeństwo.

Kto kontroluje komputer? Czterdzieści lat temu ludzie bardzo się obawiali, że komputery przejmą kontrolę nad światem. Dziś już wiemy, że komputery robią jedynie to, co nakażą im ludzie – nic poza tym. Kto określa co ma robić wasz komputer? Czy wykonuje on to, czego oczekujecie, czy może to, co każe mu robić Microsoft? Jeżeli korzystacie z Windowsa, to o tym, jakie zadania wykonuje komputer, decyduje Microsoft. Jeśli używacie Mac OS, wówczas decyduje Apple. Czasami o tym, co robi wasz komputer, decyduje Adobe, albo grupa innych firm, produkujących własnościowe oprogramowanie. Gdy korzystacie z takiego oprogramowania, to w istocie autor tego oprogramowania – a nie wy, jako użytkownicy – określa co ma robić twój komputer. Dlatego tak ważne jest, by korzystać z wolnego oprogramowania – wolnego w takim znaczeniu, jak np. wolność słowa.

Czym jest wolne oprogramowanie?

Wolne oprogramowanie to oprogramowanie respektujące wolność użytkownika oraz solidarność społeczeństwa, do którego należy użytkownik. W tym znaczeniu „wolność” nie ma nic wspólnego z ceną, lub jej brakiem. Korzystając ze sformułowania „wolne oprogramowanie” należy traktować je tak samo, jak sformułowanie „wolność słowa”. Wolne oprogramowanie szanuje wolność użytkowników, podczas gdy oprogramowanie własnościowe użytkowników dzieli i czyni ich bezradnymi. Dzieli – ponieważ zabrania im się wymieniać oprogramowaniem; czyni bezradnymi – gdyż użytkownicy nie otrzymują kodu źródłowego, nie mogą go więc zmieniać, ani nawet niezależnie sprawdzić, co program w rzeczywistości robi, a na ogół robi naprawdę podłe rzeczy. Jednakże to, co powiedziałem, jest raczej ogólnikowe: program powinien respektować naszą wolność. Co dokładnie ma to oznaczać? Muszę wypowiedzieć się konkretniej.

Cztery podstawowe wolności

Program należy do wolnego oprogramowania, jeżeli jako użytkownicy posiadamy cztery podstawowe wolności:

• wolność 0 – to prawo do korzystania z programu tak, jak sobie zażyczymy;
• wolność 1 – to swoboda dostępu do kodu źródłowego i możliwość jego modyfikacji tak, jak sobie zażyczymy;
• wolność 2 – to swoboda pomocy sąsiadom, wolność skopiowania i dystrybuowania programu tak, jak sobie tego zażyczymy;
• wolność 3 – to wkład dla rozwoju społeczeństwa; jest to swoboda dystrybucji kopii zmodyfikowanego przez nas oprogramowania, kiedy tylko sobie tego zażyczymy.

Jeżeli program daje nam wszystkie cztery podstawowe wolności, to należy do grupy wolnego oprogramowania. Oznacza to, że sposób jego stosowania i dystrybucji jest etyczny, szanuje wolność użytkownika i jego społeczności. Jeżeli jednak chociaż jednej z tych wolności brakuje lub jest ograniczona, to program jest własnościowy i zniewala użytkownika. Pod względem społecznym sposób jego dystrybucji stawia programistę w sytuacji kontroli nad użytkownikiem, co w konsekwencji oznacza, że wolność użytkownika nie jest poszanowana – użytkownik nie kontroluje w pełni tego, co robi program. Tworzenie wolnego oprogramowania i przekazywanie go innym jest zatem darem dla społeczności – jak wielkim, to zależy od wielu szczegółów, ale przynajmniej ofiarowany jest społeczności w sposób etyczny. Jednak gdy program jest własnościowy, to jego stosowanie jest problemem społecznym, zwłaszcza gdy program ma atrakcyjne funkcje. Jest to dodatkowa przynęta w tej pułapce: nęci się użytkowników, by zrezygnowali z wolności w zamian za te atrakcyjne funkcje i stali się użytkownikami programów własnościowych – tak nie powinno być, tak w ogóle nie powinno się robić. Celem Ruchu Wolnego Oprogramowania jest usunięcie przyczyn tego problemu społecznego – całe oprogramowanie powinno być wolne, aby użytkownik mógł być wolny.

Czemu te cztery wolności są tak niezbędne? Czemu definiujemy wolne oprogramowanie w ten sposób? Każda z tych wolności jest niezbędna nie bez powodu.

Wolność 2

Wolność 2 to wolność pomocy sąsiadom. Jest to podstawowa postawa moralna, umożliwiająca etyczne życie w ramach społeczności, której członkami jesteśmy. Gdy program nie daje nam wolności 2, żeby dystrybuować go w dowolny sposób, narażamy się na ryzyko popadnięcia w dylemat moralny.

W każdej chwili nasz przyjaciel może powiedzieć: „Ten program jest fajny. Dasz mi jego kopię?” i w tym momencie stajemy pomiędzy wyborem jednego z dwóch złych rozwiązań. Pierwsze to przekazanie kopii programu przyjacielowi i złamanie umowy licencyjnej; drugie – odmowa przekazania kopii programu i podporządkowanie się jego licencji. Kiedy mamy taki dylemat, to trzeba wybrać mniejsze zło, czyli przekazanie kopii programu przyjacielowi i złamanie umowy licencyjnej. Co czyni to zło mniejszym? Jeżeli nie można uniknąć wyrządzenia komuś krzywdy, to lepiej wyrządzić ją temu, kto na to zasłużył – programiście tej aplikacji. Możemy założyć, że nasz przyjaciel to dobry człowiek i dobry członek naszej społeczności, i w normalnych warunkach zasługuje na naszą współpracę, w przeciwieństwie do autora aplikacji własnościowych, który celowo zaatakował solidarność społeczną naszej grupy. Skoro więc musimy postąpić źle względem przyjaciela lub programisty, lepiej postąpić źle względem programisty. Jednak mniejsze zło wcale nie oznacza, że postępujemy dobrze. Nigdy nie jest dobrze zawrzeć umowę, a potem ją łamać – nawet w takich przypadkach, jak ten, gdy umowa jest nieetyczna, a dotrzymywanie jej jest gorsze od jej łamania; nadal jej łamanie nie jest dobre. I jeżeli przekażemy przyjacielowi wspomnianą kopię, to co on otrzyma? Nieautoryzowaną kopię programu własnościowego – a jest to raczej coś paskudnego, prawie tak paskudnego, jak autoryzowana kopia tego programu.

Skoro już rozumiemy ten moralny dylemat, co powinniśmy zrobić? Nie dopuścić do tego, żeby znaleźć się w takiej sytuacji. Znam dwa sposoby, żeby to osiągnąć. Pierwszy – nie mieć żadnych przyjaciół. Jest to wyjście sugerowane przez programistów aplikacji własnościowych. Kolejny sposób – odrzucić oprogramowanie własnościowe! Jeżeli nie mamy takiego programu, to nie trzeba się martwić co zrobić, gdy przyjaciel poprosi o kopię. I to jest prawidłowe wyjście. Jeśli ktoś proponuje mi atrakcyjny i wygodny program pod warunkiem, że przysięgnę, iż nie podzielę się nim z innymi, odpowiadam: „Nie, moje sumienie nie pozwala mi przyjąć takich warunków”. I tak też wy powinniście postępować. Trzeba również odrzucić propagandowe określenia, jakie stosują twórcy oprogramowania własnościowego, by demonizować akt współpracy – takie jak np. „piractwo”. Kiedy przyrównują osoby dzielące się oprogramowaniem do piratów, to co naprawdę mówią? Mówią, że pomaganie swoim sąsiadom jest moralnie równoważne z atakowaniem statków. W kontekście moralnym to największy błąd, ponieważ atakowanie statków jest naprawdę złe, ale pomoc swoim przyjaciołom i sąsiadom jest dobra. Nie pozwólcie więc tego nazywać „piractwem”. Gdy tak to określają, mówmy „Nie”. Kiedy ludzie mnie pytają, co sądzę o „piractwie”, odpowiadam: „Atakowanie statków jest bardzo złe”. A kiedy pytają mnie, co sądzę o „piractwie oprogramowania”, albo „piractwie muzyki” odpowiadam: „O ile dobrze pamiętam, to piraci nie atakują statków używając komputerów, albo grając kiepsko na instrumentach, oni używają broni”. Nie wpadnijmy więc w pułapkę powtarzania wrogiej propagandy.

(Notka tłumacza: W Polsce, w mediach bardzo często dzielenie się utworami i oprogramowaniem nazywane jest „złodziejstwem”, kradzieżą”. Nie jest to jednak kradzież ani moralnie, ani prawnie. W większości przypadków nie jest to nawet nielegalne. Jest to po prostu kolejny przejaw propagandy opisanej powyżej.)

O to właśnie chodzi w wolności 2, wolności do pomagania swym sąsiadom, wolności dystrybuowania kopii programu, kiedy tylko sobie tego życzymy.

Wolność 0

Wolność 0, czyli prawo do korzystania z programu, tak jak tego chcemy, jest niezbędna z innego powodu. Jest niezbędna po to, żeby móc kontrolować swój komputer. Może to być zaskakujące, ale są programy własnościowe, które ograniczają nawet to, jak autoryzowani użytkownicy mogą z nich korzystać. Z oczywistych względów jest to utrata kontroli nad swoim komputerem! Tak więc wolność 0 jest podstawowa, ale nie jest wystarczająca, ponieważ oznacza jedynie to, że można korzystać z tego, na co pozwala kod programu. O samym kodzie jednak nadal decyduje programista, tak więc wciąż programista kontroluje użytkownika. Nie przez licencję, ale przez kod programu, jednak sprowadza się to do tego samego.

Wolność 1

Żeby móc kontrolować swoją pracę na komputerze, potrzebujemy także wolności 1, czyli wolności do analizowania kodu źródłowego i zmieniania go tak, żeby program robił to, czego oczekujemy. W ten sposób w pełni decydujemy o tym, jak będzie wyglądała nasza praca na komputerze, w przeciwieństwie do sytuacji, gdy zezwalamy, by to programista podejmował te decyzje i je nam narzucał. Gdy mamy do czynienia z programem bez wolności 1, to tak naprawdę nie jesteśmy w stanie powiedzieć, co on w rzeczywistości robi: wiele z nich posiada wrogie funkcje, takie jak szpiegowanie użytkownika, ograniczanie jego praw, czy nawet atakowanie. Jeden z własnościowych programów, o którym być może słyszeliście, posiada wszystkie te trzy cechy, a nazywa się Microsoft Windows. Znane są zawarte w nim funkcje, mające na celu szpiegowanie użytkowników, znane są funkcje DRM (cyfrowe zarządzanie prawami autorskimi, ang. Digital Rights Management), zaprogramowane po to, żeby ograniczać swobodę użytkowania treści i wreszcie znane są backdoory, pozwalające Microsoftowi atakować użytkownika – w rzeczywistości te backdoory są tak szeroko otwarte, że Microsoft całkowicie przejmuje kontrolę nad komputerem, gdyż pozwalają one zmieniać zainstalowane na nim oprogramowanie w dowolnym momencie bez zgody i wiedzy użytkownika. Użytkownik może myśleć, że kontroluje swój komputer, ale tak naprawdę to Microsoft ma totalną władzę!

Ale proszę nie dać się zwieść, że tylko Microsoft jest zły do szpiku kości i tylko Microsoft tak robi. W Mac OS X jest mniej więcej tak samo: znamy funkcje które ograniczają użytkownika – DRM – jest też backdoor, który pozwala Apple w dowolnym momencie zmieniać oprogramowanie w dowolny sposób bez zgody użytkownika. Jest więc tak źle, że wybór między tymi dwoma to żaden wybór.

Wygląda na to, że dla oprogramowania własnościowego jest to naturalna ścieżka rozwoju – wiele telefonów komórkowych jest zaprogramowanych w ten sam sposób. Jest firma, która może zmienić oprogramowanie kiedykolwiek zechce, oraz użytkownik, który podobno jest właścicielem telefonu, ale nie ma nic do powiedzenia. Mamy do czynienia z sytuacją, w której oprogramowanie własnościowe daje programiście nieuczciwą dominację nad użytkownikiem. A jeśli ktoś chciwy ma niesprawiedliwą władzę nad innymi, to co zrobi z tą władzą? Wykorzysta ją, żeby zdobyć więcej władzy, więcej i więcej, aż uzyska władzę absolutną. I z tym mamy właśnie do czynienia! Kilka różnych firm robi tak jednocześnie. Do tego prowadzi oprogramowanie własnościowe: nie tylko kontrola, której być nie powinno, ale władza totalna.

Oczywiście nie twierdzę, że wszyscy programiści aplikacji własnościowych umieszczają w nich szkodliwe oprogramowanie: przypuszczam, że niektórzy tak robią, a inni nie. Ale kiedy program nie daje nam wolności 1, to nie ma jak stwierdzić, czy nie zawiera żadnych szkodliwych funkcji. Raz na jakiś czas niektóre odkrywamy, ale jest bardzo dużo programów, o których nie wiemy, czy nie stanowią zagrożenia dla użytkownika. Być może tak, a być może nie: nie jesteśmy w stanie tego stwierdzić bez wolności 1, a na pewno nie możemy tego stwierdzić z całą pewnością – ponieważ nie ma sposobu, żeby to sprawdzić! Zakładam, że są jakieś programy, które nie zawierają szkodliwych funkcji. Problem jednak tkwi w tym, że nigdy nie wiadomo, czy należy do nich własnościowy program, którego akurat używamy! Nawet gdybyśmy byli w stanie zidentyfikować takie programy, to mogę pokusić się o następujące stwierdzenie o nich wszystkich – ich programiści są ludźmi i popełniają błędy. Kod takich programów zawiera błędy, a użytkownik bez wolności 1 jest tak bezradny wobec przypadkowego błędu, jak wobec celowo wprowadzonych szkodliwych funkcji. Jeżeli używamy programu, który nie gwarantuje wolności 1, to jesteśmy jego więźniami.

My – programiści Fundacji Wolnego Oprogramowania – też jesteśmy ludźmi, a więc też popełniamy błędy i kod naszych wolnych programów także zawiera błędy. Jednak jeśli ktoś natrafi na błąd w naszym kodzie – albo na cokolwiek, co mu się nie podoba – może to po prostu zmienić, ponieważ my nie robimy z użytkownika więźnia. Nie jesteśmy doskonali, ale respektujemy wolność użytkownika. Tak więc wolność 1 jest podstawowa, ale to nie wystarczy, ponieważ to jedynie prawo do osobistej analizy i zmiany kodu. A jeśli ktoś z was jest jednym spośród tych milionów użytkowników, którzy nie potrafią programować? Wtedy nie będzie mógł analizować i zmieniać kodu samemu. Nawet dla programistów, takich jak ja, wolność 1 to za mało, bo jest tyle wolnego oprogramowania na świecie, że nikt nie jest w stanie zapanować nad tym całym kodem źródłowym i osobiście dokonywać w nim zmian – jest to po prostu za dużo pracy, żeby mógł jej podołać jeden człowiek.

Wolność 3

Jedynym sposobem, żeby mieć całkowitą kontrolę nad swoją pracą na komputerze, jest współpraca – i do tego potrzebujemy wolności 3, wolności wnoszenia wkładu do społeczności, wolności dystrybucji swojej zmodyfikowanej wersji oprogramowania, kiedy tylko sobie tego życzymy. Pozwala to ludziom współpracować. Oto przykład: przypuśćmy, że kilka osób wypuści wolny program, a wiele osób z niego korzysta, bo im odpowiada, ale chcieliby, żeby zawierał jeszcze jakieś przydatne funkcje. Ktoś może te funkcje do programu dodać i wypuścić modyfikację, ktoś inny może dodać własne usprawnienia i znowu udostępnić program; w tym momencie kolejne osoby mogą się włączyć do współpracy, dodać kolejne brakujące funkcje i opublikować kod. W rezultacie wszyscy otrzymamy zmodyfikowany program i będziemy mogli powiedzieć: „Dziękuję za współpracę i wprowadzenie tych ulepszeń”. Gdy jako użytkownicy otrzymujemy wszystkie cztery wolności, wreszcie przejmujemy pełną kontrolę nad naszą pracą i rozrywką na komputerze.

Cztery wolności – korzyść dla wszystkich

Wszyscy użytkownicy czerpią korzyści z tych czterech wolności. Każdy użytkownik może bezpośrednio doświadczyć wolności 0 i 2, wolności do uruchamiania programu oraz dystrybucji jego kopii, ponieważ nie wymaga to żadnych zdolności programistycznych. Każdy kto umie używać programu, jest w stanie pojąć jak to zrobić i z tego skorzystać. Wolności 1 i 3, wolności do analizy i modyfikacji kodu oraz do dystrybucji zmodyfikowanego kodu, wymagają zdolności programistycznych, więc nie wszyscy mogą ich użyć. Są więc osoby, które nie mogą bezpośrednio skorzystać z tych wolności. Ale kiedy programiści przerabiają program i udostępniają zmodyfikowane wersje, to wszyscy mogą – jeżeli tylko chcą – z nich korzystać lub nie. Zatem wszyscy czerpiemy z tych czterech wolności korzyści społeczne, nawet jeżeli nie z każdej możemy bezpośrednio skorzystać.

Tu należy dodać, że ci, którzy nie mogą bezpośrednio skorzystać z wolności 1 i 3, mogą czerpać z nich korzyści pośrednio. Załóżmy, że prowadzimy biznes wykorzystujący komputery, ale jednocześnie załóżmy, że nie mamy pojęcia o programowaniu, ponieważ zajmujemy się inną dziedziną. Większość firm nie zajmuje się oprogramowaniem: korzystają z komputerów, ale wykorzystują je do innych celów. Jeżeli stwierdzimy, że dokonanie zmiany w programie spowoduje, że nasza firma będzie działała efektywniej i zarobimy więcej pieniędzy, wtedy warto opłacić programistę, żeby tych zmian dokonał – oczywiście jeżeli cena za tę usługę będzie odpowiednia. Gdy mamy do czynienia z wolnym oprogramowaniem, to wystarczy się rozejrzeć za programistą, który podejmie się tej pracy za odpowiednią według nas cenę. Wtedy skorzystamy z wolności 2, by przekazać kopię kodu aplikacji programiście. Programista skorzysta z wolności 1, żeby przeanalizować kod i wprowadzić zmiany, o które prosiliśmy, a następnie skorzysta z wolności 3 i przekaże nam skorygowaną wersję programu. Jeżeli modyfikacje odpowiadają naszym oczekiwaniom, to płacimy programiście uzgodnioną kwotę za jego pracę.

Korzystamy w tym przypadku z faktu, że inni użytkownicy mają wolność 1 i 3; płacimy im za to, żeby skorzystali z tych wolności, a w rezultacie my także czerpiemy z tego korzyści. Ważna część wolnego oprogramowania działa na tej zasadzie i jest to powód, dla którego jest ono bardzo korzystne dla wszystkich korzystających z komputerów firm. Zasługują one – jak i wszyscy inni – na te same cztery wolności, na które zasługuje zwykły użytkownik w swoim codziennym, niekomercyjnym życiu.

Wolne oprogramowanie to droga do demokracji

Połączenie tych czterech wolności to demokracja. Wolny program rozwija się demokratycznie, pod kontrolą swoich użytkowników. Ponieważ użytkownicy mogą w dowolnym zakresie brać udział w podejmowaniu decyzji o przyszłości programu, to, co będzie dalej się z nim działo jest wypadkową tych indywidualnych decyzji. Oprogramowanie własnościowe jest na drugim biegunie – jego rozwój odbywa się pod dyktaturą autora programu, narzucającego swoją władzę użytkownikom, których może następnie źle traktować i wykorzystać. Po jednej stronie mamy wolności osobiste, solidarność społeczną i demokrację, a po drugiej dyktaturę. Społeczeństwo musi wybrać wolne oprogramowanie i odrzucić własnościowe. Nie ma żadnej wymówki, która pozwoliłaby wytłumaczyć istnienie niesprawiedliwej władzy, którą oprogramowanie własnościowe daje jego twórcom. Nie powinniśmy pozwolić, żeby ktokolwiek miał nad nami taką władzę, należy więc odrzucić oprogramowanie własnościowe. Całe społeczeństwo musi je odrzucić.

Celem Ruchu Wolnego Oprogramowania jest wyzwolenie cyberprzestrzeni i wszystkich jej mieszkańców – wszyscy powinniśmy mieć wolność!

Projekt GNU

Z tego powodu w 1983 roku ogłosiłem plan rozwoju systemu operacyjnego GNU. Nie chodziło tylko o to, że chciałem stworzyć system operacyjny. Oczywiście wiedziałem, że każdy projekt programistyczny będzie ciekawą rozrywką, jeżeli uda mi się go zrealizować, ale nie o to chodziło – powodem była wolność, gdyż w owych czasach nie można było korzystać z komputera i mieć wolność. Komputer nie może działać bez systemu operacyjnego, a wszystkie systemy operacyjne dla komputerów w tamtych czasach były własnościowe, więc nie można było kupić komputera, uruchomić go i być wolnym. Zawsze trzeba było zainstalować własnościowy system, a oznacza to oddanie swojej wolności. Jak mogłem to zmienić? Nie sądziłem, że da się tego dokonać poprzez organizowanie protestów, bo bardzo niewiele osób się ze mną zgadzało.

Zamiast tego wpadłem na pomysł, że mogę zmienić sytuację dzięki stworzeniu nowego systemu operacyjnego, a miałem szansę na sukces, ponieważ systemy operacyjne były dziedziną mojej pracy. Będąc autorem, mogłem legalnie uczynić swój system wolnym oprogramowaniem, oddając wszystkie wolności użytkownikom, którzy mogliby korzystać ze swoich komputerów i jednocześnie, dzięki temu systemowi, pozostać wolnymi. Żeby przyspieszyć pracę zaprosiłem do stworzenia tego systemu jako wolnego oprogramowania również inne osoby. Postanowiłem wzorować się na systemie Unix, żeby system był przenośny i można było go uruchamiać na wielu różnych typach komputerów. Zdawałem sobie sprawę, że za pięć lub dziesięć lat komputery będą zupełnie inne, a chciałem, żeby ów system mógł nadal działać i na nich. Ponadto postanowiłem uczynić go kompatybilnym z Uniksem, aby wielu użytkownikom Uniksa łatwo było się na niego przesiąść.

Nazwa GNU

Nadałem temu systemowi nazwę GNU jako dowcip, ponieważ GNU to rekursywny akronim słów „GNU to nie Unix” (ang. GNU’s Not Unix). Był to szeroko przyjęty w mojej społeczności zwyczaj – skoro tworzysz nowy program, wzorujący się na starym, to składasz mu humorystyczny hołd nadając nowemu nazwę, będącą rekursywnym akronimem mówiącym, że twój program nie jest tym starym. Postąpiłem zgodnie tą tradycją, zwłaszcza że dała mi okazję do skorzystania z najzabawniejszego słowa w języku angielskim. Powodem, dla którego to słowo jest takie humorystyczne, jest fakt, że według słownika „G” jest nieme i wymawia się to słowo „NU” (jak ang. „new” – nowy). Za każdym razem więc, gdy piszesz słowo „GNU”, możesz wymówić je jako „G.N.U.” i otrzymujesz dowcip – może nie najlepszy dowcip, ale za to jest ich kilka. Jednakże kiedy mówimy o systemie, nie należy stosować się do zaleceń słownika. Jeżeli mówimy o „nowym” (NU wymawiane jak ang. new) systemie operacyjnym, wywołujemy zamieszanie. Pracujemy nad nim już około 25 lat, więc nie jest już nowy, ale nadal jest GNU. I zawsze będzie to GNU, nawet jeżeli niektórzy przez pomyłkę nazywają go Linuksem.

Jak doszło do tej dziwnej pomyłki? W 1990 roku mieliśmy już prawie cały system, ale brakowało mu jednej zasadniczej części. Fundacja Wolnego Oprogramowania zatrudniła programistę, żeby ją napisał. Ta część to jądro – program, który zarządza zasobami komputera, przydzielając je korzystającym z nich programom. Projekt naszego jądra zajął bardzo dużo czasu, jakoś działa, ale niezbyt dobrze, więc z niego nie korzystamy. W międzyczasie, w 1991 roku, ktoś inny napisał jądro i opublikował je pod nazwą „Linux”. Na początku nie było to wolne oprogramowanie, ale w 1992 zmieniono licencję. W owym czasie kombinacja prawie kompletnego systemu GNU i jednego programu – Linuksa – tworzyła pełny system operacyjny. Wtedy po raz pierwszy w historii powstała możliwość, by kupić komputer PC i używać go, zachowując przy tym wolność dzięki instalacji wolnego systemu operacyjnego – systemu, którym w zasadzie jest GNU, ale zawierającego jeszcze jeden program, Linuksa. Nazywając ten system GNU/Linux lub GNU+Linux wyrażamy uznanie zarówno dla osób, które zaczęły ten projekt, jak i dla twórcy jego ostatniego kawałka.

Ceń swoją wolność – ucz innych cenić ich wolność

Obecnie dziesiątki milionów osób stosuje system GNU/Linux, może nawet ponad sto milionów. Niestety, jest to nadal niewielki procent wszystkich użytkowników komputerów, a co gorsza większość z nich nadal używa jakichś programów własnościowych, zatem nadal nie uzyskali pełnej wolności. Prawie wszystkie z setek dystrybucji GNU/Linuksa zawierają własnościowe oprogramowanie, albo nakłaniają użytkownika do instalacji i używania programów własnościowych, co oznacza, że nie są w pełni etyczne. Pod adresami gnu.org i fsf.org można znaleźć listę dystrybucji GNU/Linuksa, które są całkowicie wolne i nie nakłaniają użytkowników do wyrzekania się wolności. Ktoś, kto ceni sobie wolność, musi używać jednej z nich; co więcej, skoro ceni wolność, to musi uczyć i innych, by również ją cenili. Jeżeli jest nas niewielu i próbujemy walczyć w obronie naszej wolności, szanse powodzenia są małe, ale jeżeli nauczymy innych cenić wolność i sprawimy, że się do nas przyłączą, nasze szanse stają się wielkie.

Dlatego nie biorę udziału w promowaniu otwartego oprogramowania. Otwarte oprogramowanie to w zasadzie sposób mówienia o wolnym oprogramowaniu, ale z wyciszeniem aspektu wolności. Osoby, które zaczęły w 1998 roku korzystać ze sformułowania „otwarte oprogramowanie”, to osoby ze społeczności wolnego oprogramowania, które w ogóle nie chciały podnosić tej kwestii. Z jakiegoś powodu czuli się przez to niekomfortowo, albo nie chcieli, żeby inni poczuli się niekomfortowo, lub też niektórzy zamierzali dystrybuować oprogramowanie własnościowe i nie chcieli dawać swoim klientom powodów do odmowy. Z tych różnych powodów zdecydowali się zapomnieć o wolności, zdecydowali się na inną retorykę, która nigdy nie dotyka kwestii wolności. Nadal jednak, jeżeli z tych pobudek jakieś osoby decydują się na tworzenie wolnego oprogramowania, to ich wkład jest dobry. Mimo to na dłuższą metę nasza przyszłość zależy przede wszystkim od tego, co cenimy. Jeżeli cenimy wolność, to włożymy wysiłek, by ją uzyskać i utrzymać. Jeżeli natomiast nie wiemy, co wolność oznacza, jeżeli nigdy nie słyszeliśmy o takiej koncepcji, to raczej nie podejmiemy takiego wysiłku. Doszedłem więc do wniosku, że promocja otwartego oprogramowania nie ma sensu, ponieważ jest to odwracanie uwagi, z pominięciem najważniejszej rzeczy.

Z tego powodu daję wykłady takie jak ten – o wolnym oprogramowaniu. Mam nadzieję, że przyłączycie się do mnie w wysiłku promowania wolnego oprogramowania. Więcej informacji znajdziecie pod adresami gnu.org i fsf.org. Mamy także siostrzaną organizację FSF Europe, z którą można się zapoznać na stronie fsfeurope.org, FSF Latin America pod adresem fsfla.org i FSF India pod adresem gnu.org.in. Serdecznie wszystkim dziękuję!

korekta: ionash.

Źródło:

http://razvansandu.zando.ro/2010/07/richard-stallman-prezentarea-video.html

Creative Commons 3