Noble Numbat (w wolnym tłumaczeniu „szlachetny mrówkożer”) jest maskotką Ubuntu 24.04 LTS – wersji wyjątkowej, gdyż jej wydaniem świętujemy dwudziestolecie Ubuntu! Skrót LTS oznacza, że ta wersja Ubuntu ma 5 lat wsparcia (z możliwością wydłużenia go do 10, a nawet 12 lat). Zmian jest sporo – widocznych na pierwszy rzut oka, jak choćby w instalatorze, ale również ukrytych – w zabezpieczeniach systemu.

Ubuntu 24.04, podobnie jak inne wersje LTS, zbiera rozwiązania wypracowane i dopracowane podczas rozwoju wersji z krótkim okresem wsparcia z poprzedzających dwóch lat. Zatem wszystkie nowości należy rozumieć w kontekście porównania z poprzednią wersją LTS, czyli Ubuntu 22.04.

Jeśli chodzi o okres wsparcia – LTS (long-term support) oznacza 5 lat aktualizacji, czyli do kwietnia 2029. Kolejne 5 lat aktualizacji bezpieczeństwa dostępne jest dla subskrybentów Ubuntu Pro (bezpłatne dla użytkowników indywidualnych), kolejne 2 lata aktualizacji można dokupić dodatkowo (to rozwiązanie kierowane do firm, które z jakiegoś powodu po 10 latach wciąż nie mogą sobie pozwolić na aktualizację systemu do nowszej wersji).

Wracając do zmian – na pierwszy plan wysuwa się nowy instalator systemu, rozwijany od wersji 23.04 – od strony wyglądu jest to nowy twór, zaś od środka jest to sprawdzone rozwiązanie bazujące na Subiquity – znane z edycji serwerowych, stąd m.in. wspiera proces automatycznej instalacji (poprzez wskazanie lokalnego lub zdalnego piku z odpowiednią konfiguracją). Ponadto dodano opcję instalacji na partycji typu ZFS (również z szyfrowaniem), oraz sprzętowo wspierane szyfrowanie całego dysku wykorzystujące TPM (na ten moment bez wsparcia dla własnościowych modułów, np. NVIDIA, ale prace nad takim wsparciem trwają).

Nowy sklep z aplikacjami App Center, po raz pierwszy dodany w Ubuntu 23.10 – pozwala wyszukiwać zarówno pakiety deb, jak i (a może przede wszystkim) paczki snap. Informacje o aplikacjach wyświetlane są w bardziej przystępnej i przyjemnej dla oka formie. Zupełną nowością w tym wydaniu jest dodanie zakładki z grami. Aktualizacje oprogramowania układowego (firmware) zostały wydzielone do osobnej aplikacji.

Środowisko GNOME w wersji 46, oczywiście „podrasowane” na potrzeby Ubuntu – m.in. poprzez poprawę wydajności na kartach graficznych Intela oraz płytkach Raspberry Pi, ale również poprzez dodanie rozszerzenia do rozmieszczania/przyciągania okien na ćwiartkach ekranu.

Za konfigurację sieci odpowiada wydany niedawno Netplan v1.0, do czego przygotowywano się już w Ubuntu 23.10.

Polepszono integrację z Active Directory, co przyda się pewnie w rozwiązaniach korporacyjnych.

Zmianie uległ sposób zarządzania repozytoriami systemowymi – będą to teraz pliki .sources zgodne z formatem deb822. Co za tym idzie repozytoria systemowe będą teraz umieszczone nie w /etc/apt/sources.list, ale w pliku /etc/apt/sources.list.d/ubuntu.sources.

Jeśli chodzi o inne zmiany związane z repozytoriami – pakiety proposed (czyli testowe) będą udostępniane z niższym priorytetem, co tym, którzy w ogóle będą chcieli z nich korzystać, pozwoli na selektywne wybieranie paczek, które mają być instalowane w wersjach potencjalnie niestabilnych.

W systemie dodano restrykcje do nieuprzywilejowanych przestrzeni nazw użytkownika (unprivileged user namespace) – rozwiązania wykorzystywanego przez różne „piaskownice” (np. w przeglądarkach). Od teraz takie aplikacje, aby korzystać ze wspomnianego rozwiązania będą potrzebowały odpowiedniego profilu AppArmor – sprawdzone popularne aplikacje będą go oczywiście miały od zaraz, ale mniej znane aplikacje mogę wymagać trochę dodatkowej konfiguracji do prawidłowego działania.

Z innych zmian, o których warto wspomnieć:

• Rozwiązano problem roku 2038 na platformie armhf.
• Kernel Linux w wersji 6.8.
• GCC 14, Python 3.12, OpenJDK 21, LLVM 18, Rust 1.75, Golang 1.22, .NET 8.
• Domyślnie zainstalowane są narzędzia do badania wydajności systemu.
• Usługi, które tego wymagają, będą automatycznie restartowane po aktualizacji zależnych pakietów.
• irqbalance nie jest domyślnie zainstalowany.
• Ulepszono menedżer profili zasilania.
• Zaktualizowano bibliotekę do obsługi czytników linii papilarnych.
• Domyślnie Ubuntu instalowane jest w wersji minimalnej (czyli bez LibreOffice, Tunderbird itp.) – można oczywiście to zmienić w instalatorze.
• Dodano nowszą wersję czcionki Ubuntu.

Warto wspomnieć też o znanych problemach:

• Sesja Live Ubuntu uruchomiona z nowego instalatora nie jest przetłumaczona (tj. jest w języku angielskim). Polskie pakiety językowe zostaną pobrane podczas instalacji (jeśli będzie dostęp do internetu).
• Aktualizacje systemu z poprzednich wersji Ubuntu nie są jeszcze dostępne ze względu na oczekiwane poprawki krytycznych błędów. Dostępne będą w późniejszym terminie.
• Nowy instalator wspiera czytnik ekranowy, ale wsparcie jest jeszcze niekompletne.
• Instalacje OEM nie są jeszcze dostępne.
• Ikony aplikacji nie korzystają z opcji motywu z wysokim kontrastem, gdy ten jest włączony.
• Aplikacje GTK4 (w tym pulpit) wyświetlają się nieprawidłowo (z artefaktami) na maszynach wirtualnych VirtualBox oraz VMWare gdy włączona jest akceleracja 3D. Podobny problem można zaobserwować, gdy w użyciu są stare moduły Nvidia (wersja 470).
• W sesji Xorg, gdy używane są sterowniki NVIDIA, nastąpiła tymczasowa regresja wydajności.
• Uruchamianie nowego instalatora z sieci (netboot) powoduje jego nagłe zakończenie – zostanie to wkrótce naprawione (w wersji 24.04.1 lub wcześniej).
• Pełne szyfrowanie dysku z wykorzystaniem TPM jest niekompatybilne z rozwiązaniem Absolute wykorzystywanym na niektórych urządzeniach. Należy wyłączyć Absolute w BIOS-ie, aby uniknąć konfliktu.

Skąd pobrać nowe Ubuntu? Jeśli chodzi o nową instalację – pliki ISO można pobrać stąd:
https://ubuntu.com/download/desktop
https://releases.ubuntu.com/noble/
Poradnik do nowego instalatora można znaleźć tutaj (j. angielski):
https://ubuntu.com/tutorials/install-ubuntu-desktop
Aktualizacja z Ubuntu 23.10 dostępna będzie wkrótce (patrz: znane problemy).
Aktualizacja z Ubuntu 22.04 dostępna będzie tradycyjnie po wydaniu pierwszej wersji poprawkowej, tj. 24.04.1.

Więcej informacji o nowym wydaniu:

• https://ubuntu.com/blog/ubuntu-desktop-24-04-noble-numbat-deep-dive
• https://ubuntu.com/blog/canonical-releases-ubuntu-24-04-noble-numbat
• https://discourse.ubuntu.com/t/noble-numbat-release-notes/39890
• https://ubuntu.com/blog/whats-new-in-security-for-ubuntu-24-04-lts
• https://ubuntu.com/blog/netplan-configuration-across-desktop-server-cloud-and-iot