W edytorze MS Word dokument jest przenośny,
ale tylko razem z komputerem.

Tobias Oetiker
Nie za krótkie wprowadzenie do systemu LATEX

Za każdym razem, gdy jestem w uczelnianym punkcie poligraficznym, słyszę rozpaczających studentów. Word znowu poprzestawiał akapity, zmieniła się numeracja stron, przycięło obrazki, a o marginesach już lepiej nie wspominać. Praca, na której dopieszczenie poświęcili cały poprzedni tydzień wygląda jakby ją ktoś przepuścił przez /dev/urandom. Brzmi znajomo?

Przyjmijmy roboczo, że dokumenty pisane w kombajnach typu Writer albo Word dobrze wyglądają, jeżeli wydrukujemy je ze swojego komputera. Jeżeli trzeba przenieść plik na inny komputer zdecydowanie lepiej używać formatu pdf. Tak, wiem: Adobe jest wielką i złą korporacją. Ale od 2008 roku pdf jest otwartym standardem.

Użycie formatu pdf ma jednak zasadniczą wadę: edycja takiego pliku jest mocno utrudniona. Można pozmieniać strony miejscami, czy wkleić strony z innego źródła (na przykład programem PDFmod), ale poprawienie literówki w tekście jest praktycznie niemożliwe. Tak naprawdę przeciętny użytkownik ma dwa wyjścia: albo żyć z tą literówką, albo przedstawiać swój tekst z użyciem edytora WYSIWYG. Oba wyjścia są jednakowo złe.

Istnieje jednak inna droga. Kiedy przychodzi do składania tekstów o dużej objętości, warto zainteresować się technologią LaTeX – profesjonalnym systemem składania tekstu. LaTeX zadba o wszystko – aby marginesy były prawidłowo ustawione, aby wiersze i strony były prawidłowo łamane, nie zostawi wdów i sierot w tekście, złoży ładny spis treści, bibliografię… Możliwości tego języka są naprawdę ogromne, a na wymienienie ich nie starczyłoby tu miejsca.
Problem z tym, że LaTeX-a trzeba się nauczyć. Pomóc może w tym Gummi.

Gummi

Gummi jest bardzo prostym edytorem LaTeX-a. Nie ma w nim żadnych rozbudowanych funkcji, kreatorów tabel czy bibliografii. W kwestii pisania kodu niewiele różni się od czystego Gedita czy Kate. Cała magia kompilacji dokumentu odbywa się w tle, wynik zaś na bieżąco prezentowany jest w prawym panelu. Jest to bardzo pomocne w początkowym okresie nauki, kiedy istnieje silna potrzeba sprawdzenia wyglądu dokumentu po wpisaniu każdej nowej linijki tekstu. Brak kreatorów i szablonów zmusza do szukania rozwiązań po różnych podręcznikach i przepisywania ich samodzielnie. Bardzo sprzyja to szybkiemu nauczeniu się składni języka.

Niewielka liczba opcji i ascetyczność interfejsu programu Gummi jest początkowo wielką zaletą. Pozwala skupić się na składni LaTeX-a, a nie na guziczkach i kreatorach.

instalacja

Gummi trafi do repozytoriów Ubuntu dopiero w nadchodzącej wersji 11.10 Oneiric Ocelot. Jednakże autorzy przygotowali repozytorium PPA z paczkami ze swoim programem. Uwaga: chociaż samo Gummi jest niewielkim programem, to pociągnie za sobą w zależnościach wszystkie pakiety niezbędne do pracy z LaTeX-em. Jest tego około 400 megabajtów.

sudo add-apt-repository ppa:gummi/gummi
sudo apt-get update
sudo apt-get install gummi texlive-lang-polish

Gummi jest aplikacją napisaną dla GNOME, rozpowszechnianą na licencji MIT.
Strona domowa

Gdy Gummi to za mało

W pewnym momencie, kiedy już nie ma potrzeby spoglądania co sekundę na wynikowy dokument (czyli po jakimś tygodniu nauki), Gummi staje się bardzo ograniczonym edytorem. Jedną z wielkich zalet systemu LaTeX jest możliwość dzielenia dokumentu na wiele osobnych plików. Gummi nie ma jakże ważnej możliwości jednoczesnej pracy na wielu dokumentach. Jest to istotne, kiedy przekraczamy powiedzmy 20 stron dokumentu wynikowego.

Tutaj właśnie wchodzi na scenę Texmaker – moim zdaniem ostatnie słowo jeżeli chodzi o wygodną pracę z LaTeX-em. Ma wszystko czego najbardziej potrzeba: obszerną dokumentację (wraz z indeksem poleceń), kreatory bibliografii i tabel, podpowiadanie składni, wstawianie znaków specjalnych i masę innych smaczków.

Jest też LyX, który prezentuje inne podejście do LaTeX-a. LyX, to edytor do pewnego stopnia WYSIWYG. Pracujemy w nim na czymś co jest pośrednio dokumentem źródłowym, a częściowo wynikowym. Nie ma tu bezpośredniej pracy z kodem źródłowym LaTeX-a. LyX zapisuje naszą pracę w swoim własnym formacie i tłumaczy go na LaTeX-a dopiero przy kompilacji. LyX jest wyborem dla ludzi chcących skorzystać z potęgi LaTeX-a, ale bez zbytniego zagłębiania się w naukę składni tego języka.

Kile jest edytorem LaTeX-a przygotowanym głównie pod kątem środowiska KDE. Ma zdecydowanie więcej opcji niż Gummi, ale wypada blado w porównaniu do Texmakera.

Razem z LaTeX-em instaluje się bardzo pokaźna dokumentacja. Jeżeli zamierzasz rozpocząć przygodę z tą technologią, to warto przejrzeć następujące pliki:

/usr/share/doc/texlive-doc-pl/latex/lshort-polish/lshort2e.pdf
/usr/share/doc/texlive-doc-pl/generic/tex-virtual-academy-pl/index.html
/usr/share/doc/texlive-doc-pl/generic/tex-virtual-academy-pl/index.html